شيوههاي ششگانه معماري ايران
شيوههاي ششگانه معماري ايران(به گفته مرحوم پیرنیا) به ترتيب زماني عبارتند از:
1- پارسي از آغاز امپراتوري پارسيان تا اندكي پس از حمله اسكندر در ايران و كشورهاي نزديك آن رواج داشته و در روزگار هخامنشي به اوج پختگي خود رسيده و شاهكارهايي چه در پارس و چه در بيرون آن پديد آورده است. ( ۸ قرن قبل از میلاد مسیح تا ۳ قرن قبل از میلاد مسیح )
2- پارتي كه در روزگار اشكانيان و ساسانيان و تا چند پس از اسلام رواج داشته است. ( ۳ قرن قبل از میلاد مسیح تا اندکی پس از ظهور اسلام )
3- خراساني كه اندكي پس از ظهور اسلام پاي گرفته و در روزگار صفاريان و سامانيان و حتي غزنويان و تا ظهور ديلميان در سراسر سرزمينهاي خاوري اسلام معمول بوده است. ( از قرن اول هجری تا قرن چهارم هجری )
4- رازي كه با ظهور آل زياد پاي گرفته و به روزگار آل بويه و سلجوقيان و خوارزمشاهيان و اتابكان رواج داشته و تا اندكي پس از حمله مغول در سراسر ايران روز و كشورهاي همسايه پاينده مانده است. ( از قرن چهارم هجری تا قرن ششم هجری )
5- آذري كه در روزگار ايلخانان (جانشينان چنگيز كه بر ايران فرمانروايي داشتهاند) پديد آمده و تا زمان تيموريان و تركمانان آققويونلو و قرهقويونلو رواج داشته است. ( از قرن ششم هجری تا قرن نهم هجری )
6- اصفهاني كه اندكي پيش از صفويان (اواخرحکومت تركمان قرهقويونلو) جاي سبك آذري را گرفته و به روزگار صفويان و افشاريان، زنديان و قاچاريان رايج بودند و تا سد سيزدهم هجري ادامه داشته است. ( از قرن نهم هجری تا قرن دوازدهم هجری )
محمد جديري عباسي